Thema Mobiliteit & Transport – Onze terugblik met samenvatting en uitkomsten
Navigatoren: Elfrieke van Galen & Pam van de Klundert
De 9e editie van het 3 daagse duurzaamheid forum Springtij op Terschelling had meer dan 800 deelnemers, 70 workshops, nationale en internationale sprekers. De thematiek omvatte gevarieerde onderwerpen als klimaat adaptatie, energie transitie, de rol van natuur, circulaire economie, voedsel, oceanen en duurzame mobiliteit en transport. De deelnemers brachten door hun diverse achtergronden kennis en ervaring in. De natuur van Terschelling vormde het prachtige decor voor Springtij.
Mobiliteit & transport was het thema dat centraal stond in 4 bijeenkomsten, die inhoudelijk werden vormgegeven door TheRockGroup.
- Sessie 1: Hoe bereiden organisaties binnen mobiliteit en infrastructuur zich voor op het te verwachten klimaat van 2050?
- Sessie 2: Waarom is de impact van vrachtvervoer zo onderbelicht gebleven en wie zou hierin verantwoordelijkheid moeten pakken?
- Sessie 3: Welke dynamiek geldt er tussen werkgevers en werknemers en hoe mag en kan duurzaamheid hier een plaats in krijgen?
- Sessie 4: Welke rol kan en mag CO2 compensatie spelen in het verlagen van de CO2 uitstoot van mobiliteit en transport en hoe kunnen we een systeem van de toekomst vormgeven?
Onze samenleving verstedelijkt in steeds grotere mate. Naar verwachting woont in 2030 60% van de wereldbevolking in stedelijk gebied. Mobiliteit en transport zijn een levensvoorwaarde in dit proces van urbanisatie. Globalisering brengt met zich mee dat goederen worden samengesteld uit materialen en grondstoffen van over de hele wereld. Vervolgens verschepen we de goederen over de hele wereld. De behoefte aan mobiliteit en transport groeit exponentieel, maar de negatieve effecten ervan overschrijden de aanvaardbare grenzen. Adaptatie op systeemniveau is dan ook noodzakelijk.
Op Springtij staat deze adaptatie centraal. De Nationale Adaptatie Strategie (NAS) laat talloze effecten zien van de klimaatverandering waarop adaptatie het antwoord is.
De impact van mobiliteit en transport loopt tegen de door ons aanvaardbare grenzen aan. Adaptatie op systeemniveau is noodzakelijk. Binnen het thema mobiliteit en transport op Springtij 2018 heeft een verkenning plaatsgevonden van verschillende kaders waarbinnen verandering nodig is, welke zienswijze er binnen deze kaders bestaan en hoe deze te plaatsen in het licht van einddoelen en voortgang.
Wat betekent extremer weer voor transport & mobiliteit?
In de eerste sessie werd samen met Carola Wijdoogen (NS), klimaatexpert Ian Dunlop en Marc Bras (BMWi) gekeken naar de gevolgen van vaker en extremer weer en wat voor effecten dit zal hebben op infrastructuur en de gebruikers daarvan. De nationale adaptatie strategie (NAS) heeft de effecten van het veranderende klimaat op onze leefomgeving in kaart gebracht en stelt een plan van aanpak voor. Dit rapport was het uitgangspunt voor de spoorsector om samen de handschoen op te pakken. Gezamenlijk zijn zij aan de slag gegaan met het in kaart brengen van de effecten en mogelijke klimaatadaptatiestrategieën.
Andere sectoren lijken de conclusies van de NAS nog niet vertaald te hebben naar actie. In deze sessie werd verkend welke keuzes we de komende jaren zullen moeten maken om de effecten van klimaatverandering te minimaliseren. De conclusie was dat er een afweging gemaakt moet worden wat de acceptabele kosten zijn om onze mobiliteit en transport sector klimaat bestendig te maken. Aangezien klimaatverandering niet direct zichtbaar is voor gebruikers van infrastructuur is het belangrijk om de problemen daarvan te vertalen naar lokale initiatieven. Daarnaast moeten gebruikers van infrastructuur ook bewust zijn of bewust gemaakt worden van hun keuze om duurzaam te reizen.
CO2 uitstoot van internationale scheepvaart de grote onbekende
In de tweede sessie werd gediscussieerd over de CO2 uitstoot door de internationale scheepvaart. De Haven Rotterdam gaf inzicht in de CO2 uitstoot van de zeeschepen die Rotterdam aandoen in relatie tot de uitstoot van de bedrijven op het haventerrein. De deelnemers op Springtij realiseerden zich niet dat het uiteindelijk de bedrijven (en daarachter weer de consumenten) zijn die initiëren dat goederen wereldwijd verscheept worden. Maar bedrijven kunnen ook zelf maatregelen treffen om de CO2 uitstoot van hun transport en logistiek te verminderen. Zo gaf het bedrijf Goodfuels aan dat Tony Chocoloney, als eerste merk, haar zeevracht met biofuels CO2 neutraal maakt.
CO2 uitstoot van de werknemer geen onderwerp voor arbeidsvoorwaarden overleg
Verlaging van de CO2 uitstoot van woon- werk en zakelijk verkeer is het doel van de coalitie ‘anders reizen’. Door tal van maatregelen verlaagden de 40 deelnemende bedrijven daadwerkelijk hun CO2 ‘voetprint’. Veel van deze maatregelen zijn vrijwillig, de spreekwoordelijke wortel: werknemers worden verleid om anders te reizen. Moet CO2 uitstoot onderdeel worden van het arbeidsvoorwaardenoverleg? Is het een looncomponent? Kan de werkgever de werknemer dwingen om anders te reizen? De deelnemers discussieerden met OR leden, Hans de Boer van VNO NCW en Willem Jelle Berg van het CNV over dit vraagstuk. De deelnemers kwamen tot de gezamenlijke conclusie dat CO2 uitstoot van de werknemer niet in het arbeidsvoorwaardelijk domein thuis hoort, wel zou elk bedrijf duurzame mobiliteit op board niveau moeten verankeren en zouden bedrijven actiever – met bedrijven in de omgeving – de vraag naar beter OV kunnen stimuleren.
CO2 compensatie moet?!
Een constante druk op verlaging van de CO2 uitstoot is een vanzelfsprekendheid in de luchtvaart waar brandstof zo’n 30% van de kosten uitmaakt. Een luchtvaart vrij van fossiele brandstof is echter nog lang niet in zicht en biofuels zijn nog maar beperkt beschikbaar. CO2 compensatie is voor de luchtvaart op de korte termijn de methode om de CO2 te verlagen, door te investeren in duurzame projecten elders. In deze bijeenkomst bleek dat CO2 compensatie voor de deelnemers een complex onderwerp is. De ANVR deelde haar positieve ervaringen met de CO2 inclusieve reizen die een aantal reisorganisaties verkopen. De greendeal ‘Nationale Koolstoffenmarkt’ bracht de primeur dat vrijwillige compensatie van Nederlandse bodem, door middel van bijvoorbeeld veenweiden en geothermie, binnenkort beschikbaar komt.
Schaduwtafel mobiliteit
De discussie over het klimaatakkoord werd tijdens Springtij nog maar eens dunnetjes overgedaan, in zogenoemde schaduwtafels. Ook het thema mobiliteit en transport werd besproken. Vanuit het gezichtspunt dat mobiliteit een middel is en geen doel zijn aanbevelingen opgesteld voor de officiële tafel mobiliteit. Daarbij werd onder meer gebruik gemaakt van de ervaringen van de Elfwegentocht. Dit is een initiatief van studenten en scholieren in Friesland om twee weken zonder het gebruik van fossiele brandstof te reizen. Onder het motto ’twee weken feest zonder een druppel benzine’, reisden zoveel mogelijk mensen in Friesland met duurzame vervoersmiddelen.
Infrastructuur en openbaar vervoer zouden meer als pull-strategie moeten worden ingezet om andere doelen te bereiken, zoals het sturen op spreiding van wonen vanuit de Randstad naar snelle en beter bereikbare woongebieden op het platteland. Daarnaast, zou integreren van duurzame mobiliteitsfaciliteiten op gebouw, straat en wijkniveau een gebruikelijk onderdeel moeten worden van het bouwen van nieuwe woon- en leefomgeving. Dit zou net zo vanzelfsprekend moeten gebeuren zoals we nu rioleringsvoorzieningen aanleggen. Een ander gebied waar nog veel valt te winnen, is het combineren van personen vervoer met pakket bezorging. Al dit soort nieuwe projecten zouden gericht moeten zijn op minder CO2 uitstoot en het creëren van schonere en slimmere woon- en leefomgeving.
Alle aanbevelingen van de schaduw tafel werden naderhand aangeboden aan de officiële klimaattafel mobiliteit en transport.
